Con người sở hữu khả năng phân biệt ai là một tội phạm và ai không phải, bằng cách nhìn vào họ vì những tội phạm trông khác biệt với người không phải tội phạm.
Thực tế, tất cả các ‘khuôn mẫu’ (stereotypes) đều đúng theo kinh nghiệm, nếu chúng không đúng, chúng sẽ không thể là những khuôn mẫu lúc bắt đầu. Theo hiểu biết của tôi, rất ít khuôn mẫu là không đúng theo kinh nghiệm, vì một số lý do, có liên quan đến ngoại hình của mọi người. Do đó, sự thật không phải là cái đẹp nằm ở đôi mắt người xem, và cái đẹp không chỉ là vẻ bề ngoài.
Phụ nữ có thể phân biệt những người đàn ông nào sẽ là những người cha tốt và người cha xấu đơn giản bằng cách nhìn vào họ. Và mọi người cũng có thể phân biệt ai có lòng vị tha và ai vị kỷ đơn giản bằng cách xem một đoạn video 30 giây không có âm thanh.
Vì vậy, trái ngược với niềm tin phổ biến, bạn có thể đánh giá nhân cách con người đơn giản bằng cách nhìn vào họ. Những người tử tế trông tử tế, và người xấu tính trông thật khó chịu, và dường như con người có những cơ chế tâm lý bẩm sinh để phân biệt được chúng. Trong một nghiên cứu độc đáo gần đây được xuất bản trên tờ ‘Journal of Social, Evolutionary, and Cultural Psychology’, Jeffrey M. Valla, Stephen J. Ceci, và Wendy M. Williams ở đại học Cornell cho thấy mọi người có thể phân biệt được tội phạm và những người không phải tội phạm đơn giản bằng cách nhìn vào những tấm hình tĩnh của họ. Có vẻ như những tội phạm trông khác biệt so với người không phải tội phạm.
Trong các thực nghiệm của họ, Valla et al trình chiếu những tấm hình về những khuôn mặt của 32 người đàn ông da trắng ở độ tuổi khoảng 20, không có sẹo, hình xăm hoặc quá nhiều lông mặt, tất cả đều có vẻ mặt trung tính. 16 người trong số đó là những tội phạm, và 16 người còn lại thì không. Valla hỏi những người tham gia thực nghiệm hãy cho biết họ nghĩ mỗi người đàn ông đó có khả năng là tội phạm gì (giết người, hiếp dâm, trộm cắp, buôn ma tuý, kẻ đốt phá, đánh nhau) theo thang điểm 7, 1 = cực kỳ không có khả năng đến 7 = cực kỳ có khả năng. Các kết quả của họ từ 2 thực nghiệm đều nhất quán cho thấy các cá nhân có thể phân biệt ai là một tội phạm và ai không, bằng cách chỉ ra họ tin là những tội phạm thực sự thì có khả năng là một tội phạm cao hơn những người không phải tội phạm thực sự.
Tuy nhiên, các kết quả của họ cũng cho thấy các cá nhân không thể phân biệt được loại tội phạm. Trong khi Valla ban đầu hơi lúng túng bởi phát hiện này thì nó thực sự nhất quán với những gì chúng tôi biết trong tội phạm học. Những tội phạm không làm thành đặc trưng. Những người đàn ông phạm một loại tội có nhiều khả năng phạm những loại tội khác. Cho dù trong các thực nghiệm của họ, Valla cẩn thận lựa chọn những tấm hình của những tội phạm chỉ phạm một loại tội, thì trong kinh nghiệm thực tế, không có người nào chỉ là những kẻ sát nhân (và không và sẽ không dính phải những loại tội khác) hoặc những người chỉ là những kẻ trộm cắp (và không và sẽ không dính vào những loại tội phạm khác). Theo thời gian, một số người sẽ dính vào những loại tội phạm khác. Theo kinh nghiệm thực tế, có những người đàn ông phạm (tất cả các loại) tội và những người đàn ông khác thì không. Và những thực nghiệm của Valla cho thấy các cá nhân có thể phân biệt được họ vì 2 kiểu đàn ông trông khác nhau.
Có một phát hiện có vẻ hơi bất thường trong nghiên cứu của họ. Trong cả 2 thực nghiệm, phụ nữ không thể phát hiện ra những kẻ phạm tội hiếp dâm. Phụ nữ trước sau như một, đánh giá những kẻ phạm tội hiếp dâm ít có khả năng là tội phạm hơn không chỉ những loại tội phạm khác mà còn những người không phải tội phạm! Điều này ban đầu khá khó hiểu, nhưng nó có lý theo giải thích của Valla. Để có thể là kẻ phạm tội hiếp dâm thành công, những người đàn ông này phải có khả năng lừa gạt được phụ nữ và có được sự tin tưởng ban đầu của cô ấy. Những người đàn ông trông giống như một kẻ phạm tội hiếp dâm hoặc những tội khác và nguy hiểm sẽ không thể làm được điều này. Họ sẽ không thể lại gần phụ nữ đủ để cưỡng hiếp được họ. Điều này có thể là lý do tại sao phụ nữ, không phải đàn ông, không thể phát hiện ra những kẻ phạm tội hiếp dâm, cho dù phụ nữ phát hiện ra những loại tội phạm khác tốt ngang bằng đàn ông.
Sau đây là 32 tấm hình những người đàn ông trong thực nghiệm của Valla, 16 người trong số đó bị kết tội như buôn ma tuý, hiếp dâm, đánh nhau, đốt phá, và 16 người còn lại không phải là tội phạm. Bạn có thể phát hiện ra ai là tội phạm không? Nếu bạn là phụ nữ, bạn có thể phát hiện ra những kẻ bị kết tội hiếp dâm trong số họ không?
